۱.با توجه به اینکه هفته نوجوان فرصت ارزشمندی برای توجه به نسل آیندهساز کشور است، نگاه کلی مدارس صدرا به مقوله نوجوان و تربیت او چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم
در سازمان مدارس صدرا، نگاه ما به نوجوان، نگاهی پیشران و میداندارانه است. ما هرگز نوجوان را صرفاً مخاطب تربیت نمیدانیم، بلکه او را میداندار اصلی مسیر رشد و تعالی خود میشماریم. در اندیشهی تربیتی صدرا، نوجوان نه شنوندهای منفعل، بلکه کنشگری مؤثر و سازنده است؛ انسانی که مسئولیت پرورش خویش و جامعهاش را بر عهده میگیرد.
مدارس صدرا همواره بستری فراهم ساختهاند تا این روحیهی میدانداری و حضور فعال در عرصههای اجتماعی در وجود نوجوانان شکوفا شود. در تمامی برنامهها و فعالیتهای علمی، فرهنگی و پرورشی، هدف اصلی آن است که نسلی تربیت شود که خود، آیندهساز و تصمیمساز کشور باشد. آیندهای که با دستهای توانای همین نوجوانان رقم خواهد خورد؛ نوجوانانی که گوشبهفرمان صرف نیستند، بلکه خود خالق اندیشه، اقدام و تحولاند.
تجربهی انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و سالهای پس از آن نشان داده است که هرجا نوجوانان به صحنه آمدهاند و نقشآفرین بودهاند، حرکت جامعه شتاب گرفته و مسیر پیشرفت روشنتر شده است. آنان با روحیهی نشاط، خلاقیت، انرژی و هویتطلبی خویش، موتور محرک جامعه اسلامیاند.
بر این اساس، در مدارس صدرا بر آنیم که دانشآموزان نه تنها در عرصههای پرورشی، بلکه در میدان علم و آموزش نیز نقشآفرین باشند. در برنامههای تحول آموزشی، محوریت از معلم به دانشآموز تغییر یافته است؛ بهگونهای که نوجوان از حالت انفعال و سکون بیرون آمده و خود در جایگاه آموزگار، پژوهشگر و طراح فعالیتهای علمی و تربیتی قرار میگیرد.
چنین نگاهی، زمینهساز پرورش نسلی است که از اکنون، مسئولیتهای بزرگ اجتماعی را در خود احساس میکند و با ایمان، انگیزه و خودباوری، آمادهی نقشآفرینی در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی است.
هفتهی نوجوان یادآور ارزشمند این حقیقت است که آیندهی درخشان کشور، بر دوش نوجوانان مؤمن، متعهد و خلاق است. سازمان مدارس صدرا با اتکا به این باور راسخ، همچنان خواهد کوشید تا این ادبیات و این رویکرد تربیتی را در متن جامعه نهادینه سازد؛ تا مدارس صدرا، مدارس انقلاب اسلامی و نوجوانان آن، پیشرانان حقیقی حرکت ملت باشند.
۲.به نظر شما مهمترین ویژگیها و نیازهای نسل نوجوان امروز چیست و مدارس صدرا چگونه تلاش میکند این نیازها را بهدرستی پاسخ دهد؟
برای آنکه بتوانیم از نیازهای امروز نوجوان سخن بگوییم، لازم است نگاهی دوباره به گذشته و سیر تاریخی این مقطع از زندگی انسان بیفکنیم. باید دو پرسش اساسی را پیش روی خود قرار دهیم: نخست آنکه اساساً «نیاز نوجوان چیست؟» و دوم آنکه «این نیاز در عصر و زمانه کنونی چگونه تعریف میشود و چگونه باید تأمین گردد؟»
آنچه در همه زمانها، در همه جوامع و بهویژه در جامعه اسلامی ما اهمیت دارد، «اعتماد به نوجوان» است. جامعه باید باور کند که نوجوان نه کودکی ناتوان است و نه انسانی که تنها برای بازی و سرگرمی آفریده شده باشد. او موجودی بالنده، دارای اندیشه، اراده و ظرفیتهای بزرگ است که میتواند در عرصههای فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی نقشآفرین باشد.
هفتهی نوجوان، بهترین فرصت برای بازخوانی و احیای این ادبیات است. روز ۱۳ آبان یادآور آن حقیقت تاریخی است که نوجوانان و دانشآموزان در مقاطع حساس انقلاب اسلامی، از مبارزه با رژیم پهلوی گرفته تا تسخیر لانه جاسوسی، در صف نخست حضور داشتهاند. این واقعیت نشان میدهد که مهمترین نیاز نوجوان، دیدهشدن و اعتماد شدن است. اگر جامعه این دو نیاز بنیادین را به رسمیت بشناسد، نوجوان امروزی نیز همچون نسلهای گذشته خواهد درخشید و مسئولیتهای بزرگ را بر دوش خواهد گرفت.
متأسفانه در دورههایی از تاریخ معاصر، نوجوانان در نگاه عمومی در وضعیتی برزخی قرار گرفتند؛ نه کودک به شمار میآمدند و نه جوان، نه برای بازی پذیرفته میشدند و نه برای مسئولیت. این در حالی است که اگر این مقطع حساس زندگی را باور کنیم و به نوجوان امکان بروز و نقشآفرینی بدهیم، بزرگترین نیاز او یعنی «دیدهشدن و اعتماد شدن» پاسخ خواهد یافت، و در نتیجه، جامعه از ظرفیت عظیم آنان بهرهمند خواهد شد.
توجه و اعتماد رهبر معظم انقلاب اسلامی به نوجوانان، بهترین گواه بر این حقیقت است. معظمله در دیدارهای سالانهی خود با دانشآموزان، همواره با زبانی جوانانه و مسئولیتمدار با آنان سخن گفتهاند؛ زیرا میدانند که نوجوان در جستوجوی هویت است، میخواهد جایگاه خویش را در جامعه بیابد و در مقیاسی وسیعتر، در سطح جهانی اثرگذار باشد. در دیدار سال گذشتهی ایشان با دانشآموزان، مأموریتی جهانی برای نوجوانان ترسیم شد؛ مأموریتی که از آنان میخواهد در عرصهی بینالمللی کنشگر باشند، ارتباط با دانشآموزان کشورهای دیگر برقرار کنند و جهاد تبیین را در سطحی جهانی دنبال نمایند.
این نگاه برخاسته از فلسفهی انقلاب اسلامی است؛ انقلابی که امام خمینی (رحمهاللهعلیه) آن را «انقلاب مستضعفان عالم» نامیدند. هنگامی که این معنا به نوجوان منتقل میشود، او خود را در قبال آیندهی بشر و تاریخ مسئول میداند. بزرگترین خطا آن است که به نوجوان گفته شود تنها به زندگی شخصی خود بیندیشد. چنین رویکردی نه تنها توان او را خاموش میکند، بلکه خیانتی است به آیندهی جامعه.
امروز بیش از هر زمان دیگر، نوجوان نیاز دارد که اعتماد ببیند، مسئولیت بگیرد و در مرکز تصمیمسازیها قرار گیرد. خوشبختانه در بسیاری از مدارس صدرا این نگاه بهصورت عملی تحقق یافته است؛ تا جایی که در برخی مدارس، دانشآموزان در مدیریت امور مدرسه، اجرای برنامهها و حتی تصمیمگیریهای کلان مشارکت دارند. این، تمرینی است برای مسئولیتپذیری، خودباوری و هویتیابی.
در یک جمعبندی میتوان گفت:
در طول تاریخ، مهمترین نیاز نوجوان «دیدهشدن» و «اعتماد شدن» بوده است. و در عصر حاضر، جامعه و نوجوان هر دو نیازمند بازگشت به همین اعتماد متقابلاند؛ اعتمادی که سرچشمهی شکوفایی هویت، مسئولیت و نقشآفرینی نسل جوان انقلاب اسلامی است.
۳.چه برنامهها یا فعالیتهای ویژهای به مناسبت هفته نوجوان در مدارس صدرا اجرا میشود؟
الحمدلله از سالهای گذشته تاکنون، ایام هفتهی نوجوان در مدارس صدرا همواره با شور و نشاط خاصی برگزار شده است. به برکت حضور مدیران، معاونان، طلاب و فرهنگیان دلسوز، مدارس صدرا در این ایام شاهد اجرای برنامهها، ایدهها و ابتکارات جذاب، نو و اثرگذاری بودهاند؛ برنامههایی که هم پاسداشت مقام نوجوان و اهمیت جایگاه او در عصر حاضر را دربر میگیرد و هم پیوندی عمیق با روز ملی مبارزه با استکبار جهانی، سیزدهم آبانماه، دارد؛ روزی که نوجوانان در آن نقشی تعیینکننده و الهامبخش ایفا میکنند.
در این ایام، مدارس صدرا مملو از پویایی و حرکت است؛ نمایشگاهها و جلسات هماندیشی برپا میشود، فضاهای مدرسه بهصورت هنرمندانه متناسب با حالوهوای هفتهی نوجوان فضاسازی میگردد و بستری برای بروز کنشگری دانشآموزان فراهم میآید. این فعالیتها نه تنها در سطح هر مدرسه، بلکه بهصورت هماهنگ و سراسری نیز جریان دارد.
یکی از برنامههای محوری امسال، اجرای طرحی با عنوان «عملیات نبرد ناتمام» است. این برنامه در واقع یک نمایشگاه روایی ـ تعاملی است که به ابتکار و روایت خود دانشآموزان برگزار میشود. محتوای این طرح به بررسی و بازنمایی نبرد تاریخی و همیشگی جریان حق و باطل میپردازد؛ نبردی که از آغاز آفرینش تا امروز ادامه داشته و در آینده نیز تداوم خواهد داشت.
در گام نخست، نمایشگاه به بازخوانی سیر تاریخی این تقابل در دوران ائمهی اطهار علیهمالسلام میپردازد و با توجه به همزمانی ایام شهادت حضرت صدیقهی کبری سلاماللهعلیها با هفتهی نوجوان، این بخش با نگاهی عمیقتر به تاریخ صدر اسلام و جایگاه مقاومت و ولایت تنظیم شده است. در گام دوم، روایت به دوران معاصر کشیده میشود و مصادیق نبرد حق و باطل در عصر حاضر، بهویژه در عرصهی مبارزه با استکبار جهانی، مورد بازنمایی قرار میگیرد. و در گام سوم، نگاه به آینده است؛ جایی که نوجوان امروز باید جایگاه خود را در ادامهی این نبرد جهانی بیابد و نقشآفرینی خویش را در مسیر تحقق تمدن اسلامی تعریف کند.
ویژگی ممتاز عملیات «نبرد ناتمام» در این است که تمام مراحل طراحی، اجرا و روایتگری آن به دست خود دانشآموزان انجام میشود. گروههای مختلفی در هر مدرسه تشکیل شدهاند؛ از جمله گروه پژوهشگران، گروه محتوایی، گروه طراحان، گروه رسانهای و سایر گروههای پشتیبان. هر یک از این گروهها سهمی در خلق این رویداد دارند تا نمایشگاهی چندوجهی، پویا و روایتمحور شکل گیرد.
در این برنامه، دانشآموزان میزبانان اصلی خواهند بود و با روایتگری خود، از مهمانان شامل والدین، مسئولان و دیگر دانشآموزان استقبال میکنند. هدف این است که نوجوان نهتنها بیننده، بلکه **کنشگر اصلی در فرآیند یادگیری، روایتگری و تبیین باشد**؛ همان مسیری که مدارس صدرا سالهاست برای تحقق آن گام برمیدارد.
بدینترتیب، هفتهی نوجوان در مدارس صدرا، صرفاً یادآوری یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه تمرینی است برای نقشآفرینی، مسئولیتپذیری و اثبات این حقیقت که نوجوانان ما، پیشرانان جبههی حق در مسیر آیندهی انقلاب اسلامی هستند.
۴. از دیدگاه شما، نقش معلمان و مربیان در شکلگیری هویت دینی، اخلاقی و اجتماعی نوجوانان امروز چگونه باید باشد؟
بیتردید، در منظومهی تربیتی و رشد نوجوان، اصلیترین نقش بر عهدهی کسی است که خود را مسئول هدایت و رشد نوجوان میداند؛ یعنی مربی.
مقام مربی، مقامی والاست؛ جایگاهی که خداوند متعال آن را بر دوش هر کسی نمیگذارد. در نگاه الهی، بزرگترین انسانها ـ انبیای الهی، ائمهی معصومین علیهمالسلام و اولیای الهی ـ همه در حقیقت مربیان بشر بودهاند. آنان نه برای سیاست، نه برای اقتصاد و نه برای امور دنیوی صرف مبعوث شدند، بلکه فلسفهی وجودیشان هدایت انسانها و رشد دادن روح و اندیشهی آنان بوده است. این همان شأن مقدسی است که در قرآن کریم از آن به عنوان «ربوبیت» یاد میشود و جوهرهی آن در تربیت متجلی است.
نخستین مربیانی که خداوند برای انسان قرار داده، پدر و مادر هستند؛ کسانی که مسئولیت دارند فرزندان خود را بهسوی مربیان بزرگتر، یعنی انبیا و اولیای الهی، رهنمون سازند. در ادامه، این وظیفهی خطیر بر دوش کسانی است که در مسیر تربیت نوجوانان گام برمیدارند: معلمان، مدیران، معاونان و طلاب گرانقدر مدارس. همگی آنان در حقیقت در یک جایگاه مشترک قرار دارند؛ جایگاه مربیان مدرسه.
مربی کسی است که میتواند مسیر اندیشهی نوجوان را دگرگون کند. او میتواند به نوجوان بفهماند که «تو ناتوانی، و هیچ اثری در جهان نداری»؛ یا برعکس، همانگونه که امام خمینی (قدسسره) به نسل جوان فهماند، در جان او بیداری و ایمان بدمد و بگوید: «تو میتوانی جهان را تغییر دهی و مسئولیت بزرگ تاریخ را بر دوش بگیری.»
در این معنا، نقش مربی صرفاً آموزش یک درس یا یک مهارت نیست؛ بلکه ساختن نگاه، باور و جهتدهی به جان نوجوان است. معلم و مربی است که ذهنیت، گرایش و رفتار دانشآموز را شکل میدهد و او را از یک شنوندهی منفعل به یک کنشگر اجتماعی و تاریخی بدل میسازد.
خوشبختانه در مدارس صدرا، این نگاه عمیق و الهی نسبت به تربیت نوجوان حاکم است. مدیران، مربیان، معلمان و طلاب این مدارس با نگاهی بلندمدت به رسالت خود مینگرند. هدف آنان تنها آموزش چند درس در چند سال نیست؛ بلکه میکوشند در ذهن و دل نوجوان این فهم را ایجاد کنند که تحصیل، مقدمهای است برای ایفای نقش تاریخی او در عالم.
از این منظر، نوع درسخواندن، رفتار، اخلاق و حتی حضور اجتماعی دانشآموز معنا و اهمیت تازهای مییابد؛ چراکه هر گام در مسیر تربیت، بخشی از ساختن آیندهی جامعه اسلامی است.
همانگونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید فرمودهاند، نقش معلم و مربی، نقشی طراز اول در جامعه است. هر جامعهای ـ در عرصهی سیاست، اقتصاد، فرهنگ و هنر ـ اگر خواهان رشد و بالندگی است، باید بداند که ریشهی این تحول در کلاس درس و در دل مربیانی است که چراغ هدایت را در جان نوجوانان روشن میکنند.
بنابراین باید گفت: معلم و مربی، معماران آیندهاند؛ آنان که با دست خویش، نه فقط دانش، بلکه ایمان، امید و هویت را در دل نسل فردا میکارند. و این بزرگترین افتخار برای هر جامعهای است که چنین مربیانی در آن حضور داشته باشند.
۵.آیندهای که مدارس صدرا برای نوجوانان خود ترسیم کرده چیست؟ در واقع، دانشآموز صدرا قرار است در پایان این مسیر، چه انسانی باشد؟
آیندهای که در مدارس صدرا برای دانشآموزان ترسیم میشود، برگرفته از آموزههای تربیت اسلامی و منطبق بر افقهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است. در این آیندهنگری، دانشآموز نه تنها یادگیرندهای فعال، بلکه مبارزی آگاه در جبههی حق و باطل است که مسئولیت خویش را در مسیر تحقق آرمانهای الهی بهروشنی میشناسد.
دانشآموزان صدرا میآموزند که مسئولیت آنان صرفاً در محدودهی مدرسه یا جامعهی محلی تعریف نمیشود؛ بلکه مسئولیتی تاریخی و تمدنی است. آنان میدانند هر گامی که امروز در مسیر علم، معرفت و اخلاق برمیدارند، مقدمهای است برای ایفای نقشی بزرگ در آینده؛ نقشی در خدمت به حق، عدالت و هدایت انسانها.
ما در مدارس صدرا در پی پرورش نسلی هستیم که دل در گرو مستضعفان عالم دارد و از عمق جان، دغدغهی هدایت و رستگاری همهی انسانها را احساس میکند؛ نسلی که با نگاه جهانی و بینالمللی، خود را تنها شهروند یک کشور نمیداند، بلکه مسئولی برای جهان انسانی میبیند. این نوجوانان میفهمند که رسالتشان، رسالتی جهانی است و نقش آنان در ساخت آیندهی بشریت تعریف میشود.
چشمانداز ما، تربیت دانشآموزانی است که با تمام توان و ایمان خود، برای استقرار حکومت الهی در زمین تلاش میکنند؛ انسانهایی مؤمن، مسئول و تمدنساز که با باور به وعدهی الهی، خود را مقدمهساز و زمینهساز ظهور حضرت ولیعصر (عج) میدانند.
این همان روحی است که از امام خمینی (رحمهاللهعلیه)، رهبر معظم انقلاب اسلامی و شهدای والامقام به یادگار مانده است؛ باوری که میگوید: ما برای اصلاح جهان آمدهایم، برای برپایی حق، برای هدایت بشر، و برای آنکه بندگان خدا مسیر کمال را بیابند.
در چنین نگاهی، تعلیم و تربیت تنها هدف نیست؛ بلکه وسیلهای است برای ساخت انسانهای الهی و جامعهی جهانیِ عدالتمحور. آیندهای که مدارس صدرا در پی آناند، آیندهای است که در آن نوجوانان مؤمن، آگاه و مسئول، پرچمداران تمدن نوین اسلامی خواهند بود.
۶.اگر بخواهید پیامی به نوجوانان مدارس صدرا و همه نوجوانان ایران در این هفته بدهید، چه میگویید؟
همانگونه که در پیام آغاز سال تحصیلی نیز عرض کردم، بار دیگر تأکید میکنم: ما باید خود را آماده سازیم؛ آماده برای کارهای بزرگ، برای مسئولیتهای بزرگ، و برای آیندهای بزرگ.
دانشآموزان عزیز صدرا! شما بهتر از هر کسی میدانید که ما برای این دنیای کوتاه و گذرا آفریده نشدهایم. خداوند ما را برای ایفای نقشی الهی در بستر تاریخ و در عرصهی عالم هستی خلق کرده است. هر یک از ما مأموریتی بر دوش داریم؛ مأموریتی که از جنس نور، ایمان و خدمت به حقیقت است. پس باید خود را برای این مأموریت آماده کنیم.
درس خواندن ما در مدارس صدرا، تنها برای رسیدن به اهداف مادی یا موفقیتهای شخصی نیست؛ بلکه با انگیزهای جهانی و رسالتی الهی همراه است. ما درس میخوانیم تا در مسیر ساختن آیندهی بشریت نقشآفرین باشیم، تا اندیشهمان و علممان زمینهساز ظهور حضرت ولیعصر (عجلاللهتعالیفرجهالشریف)** گردد.
آمادگی برای چنین مسئولیتی، تنها با مطالعه و یادگیری حاصل نمیشود. باید فراتر از کتاب و کلاس بیندیشیم، باید مسئولیت بپذیریم، دانش و بینش خود را گسترش دهیم، و در عرصههای اجتماعی حضور مؤثر داشته باشیم. هر دانشآموز صدرا باید بداند که از همین امروز میتواند در جامعه نقشآفرین باشد؛ هم با تلاش علمی خود و هم با کنشگری و مشارکت در فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی.
فراموش نکنیم که رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیتالله العظمی امام خامنهای (مدّظلهالعالی)، فرمودهاند:
«همهی آحاد جامعه مسئول جهاد تبییناند.»
یعنی هر یک از ما وظیفه داریم حقیقت را روشن کنیم، با اندیشه و رفتار خود از مرزهای حق دفاع کنیم و پرچم آگاهی و امید را برافراشته نگه داریم.
پس بیایید خود را آماده کنیم؛ برای علم، برای عمل، برای خدمت، و برای ساختن آیندهای که در آن، پرچم حق بر بلندای جهان به اهتزاز درآید.
ما فرزندان انقلابیم، شاگردان مکتب صدرا و یاوران امام زمان (عج)؛ و یقین داریم که با تلاش، ایمان و مسئولیتپذیری، کارهای بزرگی در پیش داریم و خواهیم داشت.
